Diğer ikamet izinleri için gerekli şartlar aranmadan, bir kısım özelliklere sahip yabancılara insani ikamet izni verilmesi kabul edilmiştir. İçişleri Bakanlığının belirleyeceği sürelerle sınırlı olmak ve GİGM’nün onayı alınmak şartı ile valiliklerce insani ikamet izninin verilebileceği ve uzatılabileceği kabul edilmiştir. İnsani ikamet izni, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 46. Maddesinde düzenlenmiştir. İlgili kanuna göre insani ikamet izni istisnai olarak kabul edilmiş ve sadece belirli hallerde verileceği kabul edilmiştir. İnsani ikamet izni mecburi olan birtakım nedenlerle Türkiye’de kalmak zorunda olan yabancılar için düzenlenmiştir.
- İnsani İkamet İzni Hangi Hallerde Verilir?
İnsani ikamet izninin verileceği haller kanunla sınırlandırılmıştır. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 46. Maddesinde ‘İnsani İkamet İzni’ başlığıyla bu haller sayılmıştır. Bu kanuna göre;
‘(1) Aşağıda belirtilen hâllerde, diğer ikamet izinlerinin verilmesindeki şartlar aranmadan, Bakanlıkça belirlenen sürelerle sınırlı olmak kaydıyla ve Genel Müdürlüğün onayı alınarak valiliklerce insani ikamet izni verilebilir ve bu izinler uzatılabilir
a) Çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda
b) Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alındığı hâlde, yabancıların Türkiye’den çıkışları yaptırılamadığında ya da Türkiye’den ayrılmaları makul veya mümkün görülmediğinde
c) 55 inci madde uyarınca yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alınmadığında
ç) 53 üncü, 72 nci ve 77 nci maddelere göre yapılan işlemlere karşı yargı yoluna başvurulduğunda
d) Başvuru sahibinin ilk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülkeye geri gönderilmesi işlemlerinin devamı süresince
e) Acil nedenlerden dolayı veya ülke menfaatlerinin korunması ile kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, ikamet izni verilmesine engel teşkil eden durumları sebebiyle diğer ikamet izinlerinden birini alma imkânı bulunmadığında
f) Olağanüstü durumlarda’
Yabancı, sayılan şartların bir tanesini dahi taşıması durumunda insani ikamet izni başvurusu kabul edilebilmektedir. Ancak yabancı kişi tarafından yapılan insani ikamet izni başvurusunun ilgili kurumca reddedilmesi de mümkündür.
- İnsani İkamet İzni Başvurusu Nereye Yapılmalıdır?
İlgili kanundaki düzenlemeye göre başvuru valilikler bünyesindeki il göç idarelerine yapılmalıdır. İnsani ikamet izin başvurusu için yabancı, yasal temsilcisi ya da avukatı, bizzat il göç idaresine başvurmalıdır. Bu ikamet izni türü için internetten yapılan başvuru kabul edilmemektedir. İl göç idaresi müdürlüğü tarafından İçişleri Bakanlığının onayı alınarak insani ikamet izni kararı verilir.
- İnsani İkamet İzni Alanların Adres Kayıt Sistemine Kayıt Yaptırma Zorunluluğu
İlgili kanundaki düzenlemeye göre, insani ikamet izni alan yabancılar, iznin veriliş tarihinden itibaren en geç yirmi iş günü içinde adres kayıt sistemine kayıt yaptırmak zorundadır.
- İnsani İkamet İzninin İptali veya Uzatılmaması
Valilik, insani ikamet izni süresi içerisinde yabancı için bu şartların ortadan kalkıp kalkmadığını re’sen değerlendirmektedir. Bu şartların ortadan kalktığı anlaşılır ise Bakanlığın onayı alınarak insani ikamet izni valilik tarafından iptal edilir ve uzatılmaz. Valilik tarafından verilen bu karar ikamet izni süresi bitmeden en geç on beş gün öncesinden yabancıya bildirilir.
- İnsani İkamet İzni Başvurusunun Reddi
Valilik tarafından verilen insani ikamet izni başvurusunun reddi bir idari işlem niteliğindedir. Bu nedenle idare tarafından gerçekleştirilen bu işleme karşı ‘İptal Davası’ açılabilmektedir. Bu davanın kişiye tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde açılması gerekmektedir.